Ενδομητρίωση: Συμπτώματα, Διάγνωση και Θεραπεία

Τι προκαλεί την ενδομητρίωση;

Η ακριβής αιτία της ενδομητρίωσης παραμένει ένα μυστήριο για την ιατρική κοινότητα. 

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί ο ενδομητρικός ιστός “μεταναστεύει” και αναπτύσσεται σε μέρη όπου κανονικά δεν θα έπρεπε να βρίσκεται.

1. Παλίνδρομη έμμηνος ρύση

Μια από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες είναι η παλίνδρομη εμμηνορρυσία (retrograde menstruation). 

Σύμφωνα με αυτή, μέρος του εμμηνορροϊκού αίματος αντί να αποβληθεί φυσιολογικά, ταξιδεύει ανάποδα μέσω των σαλπίγγων προς την κοιλιακή κοιλότητα, μεταφέροντας μαζί και ενδομητρικά κύτταρα που “κολλούν” και αρχίζουν να αναπτύσσονται σε άλλα όργανα.

2. Δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού

Μια άλλη πιθανή εξήγηση σχετίζεται με το ανοσοποιητικό σύστημα. 

Σε κάποιες γυναίκες, το ανοσοποιητικό φαίνεται να μην αναγνωρίζει τα κύτταρα του ενδομητρίου που βρίσκονται σε λάθος σημείο ως “ξένα”, με αποτέλεσμα να μην τα καταστρέφει. 

Αυτή η ανοσολογική ανοχή μπορεί να εξηγεί γιατί αναπτύσσονται οι εστίες ενδομητρίωσης και γιατί επιμένουν.

3. Κληρονομικότητα

Αν μια γυναίκα έχει μητέρα ή αδερφή με ενδομητρίωση, τότε οι πιθανότητες να εμφανίσει κι εκείνη αυξάνονται σημαντικά. 

Υπάρχουν ενδείξεις ότι γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην ευαισθησία μιας γυναίκας στην πάθηση.

4. Ορμονικές επιρροές

Η ενδομητρίωση είναι μια πάθηση που σχετίζεται στενά με τις ορμόνες — κυρίως τα οιστρογόνα. 

Γι’ αυτό και η θεραπευτική προσέγγιση πολλές φορές βασίζεται στην ορμονική καταστολή. 

Οι γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων ή με μακρές, βαριές περιόδους μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς.

5. Παράγοντες κινδύνου

Ορισμένοι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ενδομητρίωσης είναι:

• Έναρξη περιόδου σε πολύ νεαρή ηλικία.
• Μικρά διαστήματα μεταξύ περιόδων.
• Ιστορικό υπογονιμότητας.
• Ανατομικά προβλήματα της μήτρας ή των σαλπίγγων.
• Προηγούμενα γυναικολογικά χειρουργεία, όπως καισαρική τομή ή λαπαροσκόπηση.

Είναι σημαντικό, εφόσον υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ή επίμονα συμπτώματα, να γίνεται τακτικός γυναικολογικός έλεγχος και παρακολούθηση από εξειδικευμένο γιατρό. 

Στο Ιατρείο Γονιμότητας Sillipsis η διάγνωση και διαχείριση της ενδομητρίωσης γίνεται με βάση τις πιο σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες και διαγνωστικές μεθόδους, όπως κολπικό υπερηχογράφημα και υστεροσκόπηση.

Ποια είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;

Η ενδομητρίωση είναι μια πάθηση με “πολλά πρόσωπα”. 

Σε κάποιες γυναίκες τα συμπτώματα είναι έντονα και επίμονα, ενώ σε άλλες μπορεί να είναι ήπια ή και εντελώς απόντα. 

Το κοινό στοιχείο είναι ότι επηρεάζει την ποιότητα ζωής και, συχνά, τη γονιμότητα.

1. Έντονος πόνος περιόδου

Ο πόνος κατά την έμμηνο ρύση (δυσμηνόρροια) είναι το πιο συχνό και χαρακτηριστικό σύμπτωμα. 

Δεν πρόκειται για μια “συνηθισμένη ενόχληση” — πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση χρειάζονται αναλγητικά ή χάνουν εργασία και δραστηριότητες λόγω της έντασης του πόνου.

2. Πόνος στην επαφή (δυσπαρεύνια)

Ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή ή μετά από αυτήν είναι ένα σύμπτωμα που συχνά δεν συζητιέται, αλλά αποτελεί βασική ένδειξη της πάθησης — ειδικά αν ο πόνος είναι βαθύς και εντοπίζεται χαμηλά στη λεκάνη.

4. Ακανόνιστη αιμορραγία

Κάποιες γυναίκες παρατηρούν αιμορραγία ανάμεσα στους κύκλους ή ασυνήθιστη ροή στην περίοδό τους. 

Αυτές οι αλλαγές μπορεί να σχετίζονται με την επίδραση της ενδομητρίωσης στο ενδομήτριο ή στις ωοθήκες.

5. Προβλήματα γονιμότητας

Η ενδομητρίωση είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες υπογονιμότητας. 

Επηρεάζει την ωορρηξία, τη λειτουργία των σαλπίγγων ή δημιουργεί φλεγμονώδες περιβάλλον που δυσκολεύει την εμφύτευση του εμβρύου. 

Στο Ιατρείο Sillipsis παρέχονται εξειδικευμένες λύσεις για την υπογονιμότητα, ακόμα και σε περιπτώσεις σοβαρής ενδομητρίωσης.

6. Πόνος κατά την ούρηση ή την αφόδευση

Όταν η ενδομητρίωση επεκτείνεται στο έντερο ή την ουροδόχο κύστη, μπορεί να προκαλέσει πόνο ή κράμπες κατά την κένωση ή την ούρηση — ειδικά κατά τη διάρκεια της περιόδου.

7. Άτυπα συμπτώματα

Η ενδομητρίωση δεν εκδηλώνεται μόνο με γυναικολογικά συμπτώματα. Πολλές γυναίκες αναφέρουν:

• Χρόνια κόπωση.
• Φουσκώματα.
• Ενοχλήσεις από το πεπτικό σύστημα που θυμίζουν σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS).

Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;

Η διάγνωση της ενδομητρίωσης μπορεί να είναι απαιτητική, καθώς τα συμπτώματα διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα και συχνά συγχέονται με άλλες παθήσεις. 

Πολλές φορές, μπορεί να μεσολαβήσουν χρόνια από την πρώτη ενόχληση έως την τελική διάγνωση.

Αναγνώριση συμπτωμάτων

Η αναλυτική καταγραφή της συμπτωματολογίας παίζει καθοριστικό ρόλο. 

Επαναλαμβανόμενος πυελικός πόνος, πόνος περιόδου που δεν υποχωρεί με αναλγητικά, δυσκολία στη σύλληψη ή ενοχλήσεις στην επαφή αποτελούν ενδείξεις που πρέπει να αξιολογηθούν σοβαρά.

Γυναικολογικός έλεγχος & απεικονιστικές εξετάσεις

Ένα εξειδικευμένο γυναικολογικό ραντεβού συνδυάζει κλινική εξέταση και υπερηχογραφικό έλεγχο.

Το διακολπικό υπερηχογράφημα αποτελεί σημαντικό διαγνωστικό εργαλείο για την ενδομητρίωση, καθώς μπορεί να εντοπίσει κύστεις χαρακτηριστικές της πάθησης — όπως οι ενδομητριωσικές ή «σοκολατοειδείς» κύστεις. Επιπλέον, σε έμπειρα χέρια, μπορεί να αναδείξει σημάδια πιθανής εν τω βάθει ενδομητρίωσης σε περιοχές όπως το έντερο ή η ουροδόχος κύστη.

Ρόλος της λαπαροσκόπησης

Η λαπαροσκόπηση παραμένει η πιο αξιόπιστη μέθοδος διάγνωσης, καθώς επιτρέπει την άμεση οπτική επιβεβαίωση των εστιών και, παράλληλα, τη θεραπευτική παρέμβαση. 

Είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν η ενδομητρίωση προκαλεί υπογονιμότητα ή επηρεάζει έντονα την καθημερινότητα.

Πότε να απευθυνθείς σε ειδικό

Αν υποψιάζεσαι ενδομητρίωση λόγω συμπτωμάτων που επιμένουν ή υποτροπιάζουν, ειδικά αν υπάρχει δυσκολία στη σύλληψη, είναι σημαντικό να μιλήσεις με γυναικολόγο που έχει εμπειρία στη διάγνωση και αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης.

Ποιες είναι οι διαθέσιμες θεραπείες;

Η αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης διαμορφώνεται βάσει των συμπτωμάτων, της ηλικίας, της επιθυμίας για εγκυμοσύνη και του βαθμού επέκτασης της νόσου. 

Η προσέγγιση είναι εξατομικευμένη και συχνά συνδυαστική.

Συντηρητική θεραπεία

Σε περιπτώσεις ήπιας ενδομητρίωσης ή όταν δεν επιθυμείται άμεσα εγκυμοσύνη, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι αποτελεσματική. 

Περιλαμβάνει:

• Ορμονική ρύθμιση, με αντισυλληπτικά ή προγεσταγόνα, για μείωση της παραγωγής οιστρογόνων.
• Αναλγητικά, για την ανακούφιση από τον πόνο.

Επεμβατικές μέθοδοι

Η λαπαροσκοπική αφαίρεση των ενδομητριωσικών εστιών εφαρμόζεται όταν τα συμπτώματα είναι σοβαρά, επηρεάζονται σημαντικά τα όργανα ή υπάρχει υπογονιμότητα. 

Ο στόχος είναι να απομακρυνθούν οι εστίες και να διατηρηθεί η αναπαραγωγική λειτουργία.

Αντιμετώπιση σε περίπτωση υπογονιμότητας

Για τις γυναίκες που δυσκολεύονται να συλλάβουν, μπορεί να χρειαστεί εξειδικευμένη προσέγγιση υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως:

• Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF).
• PRP Ωοθηκών για αναζωογόνηση της ωοθηκικής λειτουργίας.
• ICSI ή IMSI, σε περιπτώσεις προβλημάτων σπέρματος ή προηγούμενων αποτυχιών.

Ζώντας με ενδομητρίωση

Η ενδομητρίωση δεν επηρεάζει μόνο το σώμα — αγγίζει και την ψυχολογία, την καθημερινότητα και τις σχέσεις. 

Η διαχείριση μιας χρόνιας πάθησης απαιτεί γνώση, υποστήριξη και κατανόηση από τον περίγυρο.

Οι έντονοι πόνοι περιόδου, οι διαταραχές στη σεξουαλική επαφή και οι δυσκολίες σύλληψης μπορεί να φέρουν απογοήτευση, αμηχανία ή ακόμα και απομόνωση. 

Οι διαταραχές στον ύπνο ή η ανάγκη για συχνή αποχή από την εργασία επηρεάζουν την παραγωγικότητα και τη διάθεση.

Είναι σημαντικό ο/η σύντροφος να κατανοεί τη φύση της πάθησης και να υπάρχει ανοιχτή επικοινωνία — όχι μόνο για την καθημερινότητα αλλά και για την υποστήριξη σε συναισθηματικό επίπεδο.

Η κατανόηση της ενδομητρίωσης από την ίδια τη γυναίκα αλλά και από τους ανθρώπους γύρω της είναι καθοριστική.

Η ψυχολογική υποστήριξη, είτε μέσω ατομικής ψυχοθεραπείας είτε μέσα από ομάδες υποστήριξης, βοηθά στη διαχείριση των συναισθημάτων, στη μείωση του στρες και στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης.

Στρατηγικές διαχείρισης συμπτωμάτων στην καθημερινότητα

• Η φυσική δραστηριότητα σε μέτρια ένταση μπορεί να μειώσει τις φλεγμονές και να βελτιώσει τη διάθεση.
• Η ισορροπημένη διατροφή (χαμηλή σε λιπαρά, πλούσια σε φυτικές ίνες) ενισχύει την ορμονική ισορροπία.
• Η καλή ποιότητα ύπνου και η καταγραφή των συμπτωμάτων σε ημερολόγιο βοηθούν στον έλεγχο των εξάρσεων.
• Οι τεχνικές χαλάρωσης όπως γιόγκα ή διαλογισμός ενισχύουν την αντοχή στον χρόνιο πόνο.

Η διαχείριση της ενδομητρίωσης δεν είναι απλώς ιατρικό θέμα. 

Είναι μια ολιστική διαδικασία που στηρίζεται στην ενημέρωση, την αποδοχή και την ενεργή φροντίδα του εαυτού.

Συχνές Ερωτήσεις

1. Είναι η ενδομητρίωση ίδια σε όλες τις γυναίκες;

Όχι. Κάθε γυναίκα βιώνει την ενδομητρίωση διαφορετικά. Μερικές έχουν ήπια συμπτώματα, ενώ άλλες επηρεάζονται σοβαρά στην καθημερινότητά τους ή στην αναπαραγωγική τους ικανότητα.

2. Μπορεί να εξαφανιστεί μόνη της;

Η ενδομητρίωση σπάνια υποχωρεί χωρίς παρέμβαση. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα μειώνονται προσωρινά, όπως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά η πάθηση δεν “θεραπεύεται” από μόνη της.

3. Πόσο επηρεάζει τη γονιμότητα;

Η ενδομητρίωση είναι μία από τις πιο συχνές αιτίες υπογονιμότητας, καθώς μπορεί να αλλοιώσει τη λειτουργία των ωοθηκών, των σαλπίγγων ή το περιβάλλον της μήτρας. Ωστόσο, πολλές γυναίκες με ενδομητρίωση καταφέρνουν να συλλάβουν, είτε φυσικά είτε με υποστήριξη.

4. Τι συμβαίνει κατά την εγκυμοσύνη;

Κατά την εγκυμοσύνη, τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης συνήθως υποχωρούν, καθώς δεν υπάρχει έμμηνος ρύση. Παρόλα αυτά, η παρακολούθηση από γυναικολόγο με εμπειρία στην ενδομητρίωση είναι σημαντική.

5. Μπορεί να επανεμφανιστεί μετά τη θεραπεία;

Ναι, η ενδομητρίωση έχει πιθανότητες υποτροπής, ιδιαίτερα αν δεν αντιμετωπιστεί ορμονικά ή χειρουργικά σε βάθος. Η τακτική παρακολούθηση και η προληπτική διαχείριση βοηθούν στη μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής.