Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Ποια είναι τα αίτια του PCOS

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών δεν έχει μία συγκεκριμένη αιτία, αλλά προκύπτει από τη σύνθετη αλληλεπίδραση ορμονικών, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. 

Κάθε γυναίκα μπορεί να εκδηλώσει διαφορετικό «προφίλ» συνδρόμου, ανάλογα με το ποιες από τις παρακάτω αιτίες υπερτερούν.

1. Ορμονική ανισορροπία

Η βασική αιτία που χαρακτηρίζει το PCOS είναι η υπερέκκριση ανδρογόνων — ορμονών που σε φυσιολογικά επίπεδα υπάρχουν και στο γυναικείο σώμα. 

Όταν τα επίπεδα αυτά είναι αυξημένα, παρατηρούνται συμπτώματα όπως τριχοφυΐα σε μη φυσιολογικά σημεία, ακμή, αλλά και απουσία ωορρηξίας. 

Η ορμονική δυσλειτουργία έχει συνήθως επίκεντρο τις ωοθήκες, αλλά μπορεί να επηρεάζει και τον άξονα υπόφυσης–υποθαλάμου.

2. Αντίσταση στην ινσουλίνη

Πολλές γυναίκες με PCOS εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, δηλαδή ο οργανισμός τους δεν ανταποκρίνεται σωστά στη δράσ στο αίμα, που με τη σειρά τους πυροδοτούν την παραγωγή ανδρογόνων από τις ωοθήκες. 

Η αντίσταση στην ινσουλίνη συνδέεται άμεσα με το μεταβολικό σύνδρομο, την αύξηση βάρους, αλλά και την υπογονιμότητα.

3. Κληρονομικότητα – οικογενειακό ιστορικό

Έχει διαπιστωθεί ότι το PCOS παρουσιάζει ισχυρή γενετική προδιάθεση. 

Αν μια μητέρα ή αδερφή έχει διαγνωστεί με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, τότε οι πιθανότητες εμφάνισης αυξάνονται σημαντικά. 

Αν και δεν έχει εντοπιστεί συγκεκριμένο γονίδιο, η κληρονομικότητα θεωρείται ένας από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου.

4. Περιβαλλοντικοί παράγοντες και τρόπος ζωής

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής —με καθιστική καθημερινότητα, διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες και επεξεργασμένα τρόφιμα, αλλά και έλλειψη σωματικής άσκησης— ενδέχεται να ενισχύσει την αντίσταση στην ινσουλίνη και να επιδεινώσει τα συμπτώματα του PCOS. 

Το σωματικό βάρος και ο δείκτης μάζας σώματος παίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση του συνδρόμου.

Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών δεν εκδηλώνεται το ίδιο σε κάθε γυναίκα — κάποια άτομα έχουν πιο έντονα συμπτώματα, ενώ άλλες μπορεί να μην γνωρίζουν καν ότι το έχουν μέχρι να κάνουν εξετάσεις, συνήθως στο πλαίσιο διερεύνησης υπογονιμότητας ή διαταραχών κύκλου. 

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά σημάδια που εμφανίζονται πιο συχνά:

1. Διαταραχές περιόδου

Ένα από τα πιο κοινά σημεία του PCOS είναι ο αραιός, ασταθής ή εντελώς απών εμμηνορροϊκός κύκλος. 

Μπορεί να εμφανίζονται λιγότερες από 8 περίοδοι τον χρόνο, ή ακόμη και ολιγομηνόρροια / αμηνόρροια, δηλαδή σπάνια ή καθόλου ωορρηξία. Αυτό σχετίζεται με τη δυσλειτουργία του ωοθηκικού κύκλου, με αποτέλεσμα οι γυναίκες με PCOS να έχουν μειωμένες πιθανότητες σύλληψης.

2. Αυξημένη τριχοφυΐα

Η υπερβολική τριχοφυΐα σε σημεία όπως το πρόσωπο, το στήθος, η κοιλιά και η πλάτη είναι ένα αποτέλεσμα των αυξημένων ανδρογόνων στον οργανισμό. 

Αυτή η κατάσταση, γνωστή ως υπερτρίχωση, δεν έχει μόνο σωματική αλλά και ψυχολογική επίδραση, επηρεάζοντας σημαντικά την αυτοπεποίθηση.

3. Ακμή και λιπαρότητα

Το δέρμα σε πολλές περιπτώσεις γίνεται πιο λιπαρό, ενώ εμφανίζονται έντονα σπυράκια ή ακμή, κυρίως σε περιοχές όπως το πρόσωπο, η πλάτη και οι ώμοι. 

Αυτή η εικόνα είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανισορροπία των ανδρογόνων και την αυξημένη παραγωγή σμήγματος.

4. Αύξηση βάρους

Πολλές γυναίκες με PCOS αναφέρουν δυσκολία στο να χάσουν βάρος, ακόμα και με διατροφή και άσκηση. 

Η αντίσταση στην ινσουλίνη συμβάλλει στη συσσώρευση λίπους, ειδικά στην κοιλιακή περιοχή, και αυτό με τη σειρά του επιδεινώνει τα ορμονικά προβλήματα.

5. Τριχόπτωση

Ένα άλλο σύμπτωμα που σχετίζεται με τα ανδρογόνα είναι η αραίωση των μαλλιών στο τριχωτό της κεφαλής ή ακόμα και ανδρογενετική αλωπεκία. 

Η απώλεια μαλλιών μπορεί να επηρεάσει ψυχολογικά τη γυναίκα, ειδικά αν συνοδεύεται και από τα υπόλοιπα συμπτώματα.

6. Δυσκολία στη σύλληψη

Εφόσον δεν υπάρχει ωορρηξία σε κάθε κύκλο, οι πιθανότητες εγκυμοσύνης μειώνονται. Αν και το PCOS δεν σημαίνει απαραίτητα μόνιμη υπογονιμότητα, πολλές γυναίκες χρειάζονται υποστήριξη, είτε μέσω ορμονικής αγωγής, είτε μέσω μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπως η ICSI ή IMSI.

7. Ψυχολογική επιβάρυνση

Το PCOS επηρεάζει όχι μόνο το σώμα αλλά και τη διάθεση και την ψυχολογία. 

Η συχνή συνύπαρξη με άγχος, καταθλιπτική διάθεση και χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν είναι τυχαία. 

Γι’ αυτό και η συνολική προσέγγιση του συνδρόμου πρέπει να περιλαμβάνει και ψυχολογική υποστήριξη.

Πώς γίνεται η διάγνωση του PCOS

Η διάγνωση του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών βασίζεται σε μια συνδυαστική προσέγγιση — δεν υπάρχει μία μόνο εξέταση που να το επιβεβαιώνει. 

Ο γιατρός αξιολογεί την εικόνα συνολικά, εστιάζοντας τόσο στα κλινικά σημεία όσο και στα αποτελέσματα εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων.

1. Κλινική αξιολόγηση και ιατρικό ιστορικό

Η αρχική εκτίμηση περιλαμβάνει μια συζήτηση με τη γυναίκα για τα συμπτώματα που εμφανίζει, όπως διαταραχές περιόδου, ανεπιθύμητη τριχοφυΐα, ακμή ή δυσκολία στην απώλεια βάρους. 

Παράλληλα, εξετάζεται το οικογενειακό ιστορικό, καθώς το PCOS τείνει να εμφανίζεται σε γυναίκες με αντίστοιχο υπόβαθρο.

2. Ορμονικός έλεγχος

Μέσω αιματολογικών εξετάσεων ελέγχονται τα επίπεδα διαφόρων ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγική και μεταβολική λειτουργία, όπως:

• Ολική και ελεύθερη τεστοστερόνη.

• LH και FSH (η αναλογία τους είναι χαρακτηριστική στο PCOS).

• Οιστραδιόλη.

• DHEA-S, ανδροστενδιόνη, ινσουλίνη και γλυκόζη νηστείας
  Αυτές οι τιμές βοηθούν να διαπιστωθεί εάν υπάρχει υπερανδρογονισμός ή αντίσταση στην ινσουλίνη, που είναι βασικά στοιχεία του συνδρόμου.

3. Υπερηχογράφημα ωοθηκών

Ένα κολπικό υπερηχογράφημα μπορεί να δείξει την παρουσία πολλών μικρών ωοθυλακίων στις ωοθήκες – εικόνα που συχνά περιγράφεται ως “πολυκυστική μορφολογία”. 

Είναι σημαντικό, όμως, να σημειωθεί ότι δεν αρκεί μόνο η απεικόνιση για τη διάγνωση του συνδρόμου. 

Η εξέταση πραγματοποιείται συνήθως στο πλαίσιο γυναικολογικού ελέγχου από εξειδικευμένο γιατρό.

4. Εξαίρεση άλλων ενδοκρινικών παθήσεων

Πριν επιβεβαιωθεί η διάγνωση του PCOS, είναι απαραίτητο να αποκλειστούν άλλες παθολογίες που μπορεί να προκαλούν παρόμοια συμπτώματα, όπως:

• Υπερπρολακτιναιμία.

• Διαταραχές θυρεοειδούς.

• Σύνδρομο Cushing.

• Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων.

Για να είναι έγκυρη η διάγνωση, μια γυναίκα πρέπει να πληροί τουλάχιστον δύο από τα εξής τρία κριτήρια (γνωστά ως κριτήρια του Ρότερνταμ):

1. Σπάνια ή απούσα ωορρηξία.

2. Κλινικά ή βιοχημικά σημεία υπερανδρογονισμού.

3. Πολυκυστική μορφολογία ωοθηκών στο υπερηχογράφημα.

Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας για το PCOS

Η προσέγγιση στη θεραπεία του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών δεν είναι «μία για όλες» — εξαρτάται από τα συμπτώματα που εμφανίζει κάθε γυναίκα και από το αν υπάρχει στόχος εγκυμοσύνης. 

Οι θεραπείες χωρίζονται σε φαρμακευτικές, μη φαρμακευτικές και αναπαραγωγικές παρεμβάσεις.

Φαρμακευτική αγωγή

Οι ορμονικές θεραπείες αποτελούν τη βασική στρατηγική για την αντιμετώπιση διαταραχών περιόδου και υπερανδρογονισμού:

• Αντισυλληπτικά χάπια: Ρυθμίζουν τον κύκλο, μειώνουν τα ανδρογόνα και συμβάλλουν στη μείωση της ακμής και της ανεπιθύμητης τριχοφυΐας.

• Αντιανδρογόνα φάρμακα: Όπως η σπιρονολακτόνη, βοηθούν στη μείωση της δράσης των ανδρογόνων, κυρίως σε περιπτώσεις έντονης τριχοφυΐας ή ακμής.

• Μετφορμίνη: Χρησιμοποιείται σε γυναίκες με αντίσταση στην ινσουλίνη, βοηθώντας στη ρύθμιση της γλυκόζης και μερικές φορές στην επαναφορά της ωορρηξίας.

Η επιλογή γίνεται πάντοτε εξατομικευμένα, συχνά με καθοδήγηση από γυναικολόγο με εξειδίκευση στην ενδοκρινολογία.

Αλλαγές στον τρόπο ζωής

Οι αλλαγές στην καθημερινότητα έχουν θεμελιώδη ρόλο στη διαχείριση του PCOS — ειδικά όταν υπάρχει υπέρβαρο ή παχυσαρκία:

• Διατροφή χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη: Βοηθά στη ρύθμιση της ινσουλίνης και στη μείωση των ανδρογόνων.

• Σωματική άσκηση: Τακτική άσκηση, ακόμη και μέτριας έντασης, μπορεί να βελτιώσει τον μεταβολισμό και τη λειτουργία των ωοθηκών.

• Διαχείριση σωματικού βάρους: Ακόμη και 5-10% μείωση του βάρους μπορεί να επαναφέρει την ωορρηξία και να βελτιώσει την ανταπόκριση στη θεραπεία.

Αυτές οι αλλαγές δεν είναι απλώς υποστηρικτικές — θεωρούνται θεραπεία πρώτης γραμμής.

Αντιμετώπιση υπογονιμότητας

Για τις γυναίκες που δυσκολεύονται να συλλάβουν λόγω PCOS, υπάρχουν πολλές σύγχρονες επιλογές:

• Καταγραφή και παρακολούθηση της ωορρηξίας.

• Φαρμακευτική πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας (π.χ. με κιτρική κλομιφαίνη ή λετροζόλη).

• Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή: Όταν η φαρμακευτική αγωγή δεν αποδίδει, μπορεί να προταθεί εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), ενισχυμένη με τεχνικές όπως ICSI – IMSI ή ακόμα και PRP ωοθηκών σε επιλεγμένες περιπτώσεις.

Κάθε βήμα γίνεται πάντα σε συνεννόηση με τον/την ειδικό σε υπογονιμότητα και εξωσωματική, με στόχο να υπάρχει ένα σχέδιο δράσης προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τους στόχους κάθε γυναίκας.

Ζώντας με το PCOS – Τι να θυμάσαι

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια χρόνια αλλά διαχειρίσιμη κατάσταση. 

Μπορεί να επηρεάσει πολλές πτυχές της ζωής σου — από τον κύκλο σου μέχρι τη γονιμότητα και τη διάθεση — αλλά με τη σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη, δεν ορίζει εσένα ούτε τις επιλογές σου.

Το κλειδί είναι η εξατομικευμένη προσέγγιση. 

Αν έχεις υποψία ή επιβεβαιωμένη διάγνωση PCOS, η συνεργασία με εξειδικευμένο γυναικολόγο, αλλά και ενδοκρινολόγο, είναι απαραίτητη. 

Συχνές Ερωτήσεις

1. Το PCOS είναι το ίδιο με τις πολυκυστικές ωοθήκες;

Όχι. Οι πολυκυστικές ωοθήκες μπορεί να εμφανιστούν στον υπέρηχο χωρίς να υπάρχει σύνδρομο. Το PCOS είναι ένα σύνολο ενδοκρινικών και μεταβολικών διαταραχών που διαγιγνώσκεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων.

2. Μπορεί να θεραπευτεί οριστικά;

Δεν υπάρχει “θεραπεία” με την έννοια της εξάλειψης, αλλά μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά με τρόπο ζωής και φαρμακευτική αγωγή.

3. Μπορώ να μείνω έγκυος με PCOS;

Ναι, πολλές γυναίκες με PCOS μένουν έγκυες είτε με φυσικό τρόπο είτε με βοήθεια. Η διερεύνηση υπογονιμότητας και εξατομικευμένες λύσεις όπως η μικρογονιμοποίηση (ICSI/IMSI) βοηθούν σημαντικά.

4. Πρέπει να παίρνω φάρμακα για πάντα;

Όχι απαραίτητα. Η φαρμακευτική αγωγή εξαρτάται από τα συμπτώματα και τους στόχους σου (π.χ. ρύθμιση κύκλου, εγκυμοσύνη, αντιμετώπιση ανδρογονισμού). Μπορεί να προσαρμόζεται ή να διακόπτεται με την καθοδήγηση του γιατρού.

5. Παίζει ρόλο το βάρος μου;

Ναι, ακόμη και μια μικρή απώλεια βάρους (5–10%) μπορεί να βελτιώσει τον κύκλο και την ευαισθησία στην ινσουλίνη, ειδικά αν υπάρχει αντίσταση.